Тэртээ 1729 оны эхээр “Жургааны занги” нэртэйгээр хилийн худалдааг зохицуулах худалдаачдыг баримтлан захирах газар гэж байгуулагдсанаар тус сумын эх үүсвэр тавигджээ. Хожмоо 1778 оноос Наймаачин хот буюу Хиагт хот гэж нэрлэгдэх болсон. 1921 оны Ардын хувьсгалын өлгий болсон Сэлэнгэ аймгийн Алтанбулаг сум нь Улаанбаатар хотоос 345 км, аймгийнхаа төвөөс 25 км зайд баруун талаараа Сүхбаатар, зүүн талаараа Хүдэр, урд талаараа Ерөө, Шаамар сумдуудтай хойд талаараа Оросын холбооны улстай хиллэн оршдог.
Алтанбулаг сум нь нийт 210030 га га нутаг дэвсгэртэй.
Үүнээс:
1. ХАА-н зориулалттай газар:18490,7 га
2. Хот тосгон суурины газар:1552,5 га
3. Зам шугам шүлжээний газар: 812,4 га
4. Ойн сангийн газар: 84329,2 га
5. Усан сан бүхий газар 374 га
6. Улсын тусгай хэрэгцээний газар: 104471 га
7. Алтанбулаг худалдааны чөлөөт бүс: 500 га
Хүн амын тоо-4590 Нийт өрх-1284
Эрэгтэй:2338 Сумын төвийн өрх:989
Эмэгтэй:2252 Хөдөөгийн өрх:295
Сумын хэмжээнд 2023 онд тоологдсон малын тоо- 55957
Тэмээ-0
Адуу-4069
Үхэр-12348
Ямаа-20740
Хонь -18800
Сумын хэмжээнд бүртгэгдсэн тээврийн хэрэгслийн тоо –1620
Суудлын машин-940
Ачааны машин-584
Автобус-49
Тусгай-13
Чиргүүл-34
Суманд бүртгэлтэй 145 аж ахуйн нэгжтэй.
Инженерийн дэд бүтэц: Зам тээвэр ба цахилгаан хангамж
Сумын газар нутаг дээгүүр ОХУ-ыг Нийслэл Улаанбаатартай холбосон олон улсын чанартай 25 км хатуу хучилттай авто зам дайран өнгөрдөг.
Сумын төвд 5 км сайжруулсан замтай бөгөөд хөдөөгийн баг сумын төв хоорондоо шороон замаар холбогддог.
Сум нь Төвийн эрчим хүчний системд холбогдсон. Сумын төв дээр 1970 онд баригдсан 110 / 35 / 10 квт - ийн дэд станцтай , ДСЦТС - Алтанбулаг хэсэг нь Сэлэнгэ аймаг Алтанбулаг сумын нутаг дэвсгэрт байрлах ээрийн эзэмшлийн 35кВ-ын АШ- 25км, 35/6 кВ-ын дэд станц-1, 6кВ -ын 3 нь гарсан шугамтай, 3кВ -ын 75 км АШ, 0.4кВ -ын 41.17км АШ, АТП– 5, КТП- 1, XТП- 4, хэрэглэгчийн эзэмшлийн АТП-32, КТП- 11 , ХТП- 3 дэд станцуудаас тэжээлтэй нийт 834 айл өрх 55 ААН-д ЦЭХ-ийг түгээн борлуулах ажлыг хариуцан ажиллаж байна.
Холбоо мэдээллийн сүлжээ:
Алтанбулаг сум нь орчин үеийн техникийн дэвшил болох тоон системд бүрэн шилжсэн, хагас автомат системээр ажиллаж байна. Тоон системд бүрэн шилжсэн газарт цахилгаан мэдээ, факс, интернэт, суурин болон улс хоорондын телефон холбоогоор үйлчлүүлэх бүрэн боломжтой болж байна.
Усан хангамж, ариутгах татуурга:
Сумын төвд ашиглалтаас гарсан 1 цэвэрлэх байгууламж, ашиглагдаж байгаа бохир усны 36 худаг. 2,1 км урт шугам хоолой байна. Төвлөрсөн ариутгах татуургын системд 80 өрх, 6 аж ахуйн нэгж холбогдоод байна.
Дулаан хангамж:
Сумын төвд 2 төвлөрсөн уурын зуух /сумын төвийн болон гаалийн/ байдаг.
Халаалтын төв нь DZN2-1.25 маркийн 2ш зуухаар Алтанбулаг сумын 6 төсөвт байгууллага, 11 ААНБ, 82 айл өрхийг t= 50/45 С температурын графикаар к - 50/55 маркийн сүлжээний 2 ширхэг насос, 1.5 км /хос/ төв ба салбар шугамаар дамжуулан дулаан түгээж ажиллаж байна.
Нутгийн удирдлага:
1. Сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал
2. Иргэдийн Төлөөлөгчийн Хурлын дарга-1
3. Иргэдийн Төлөөлөгчийн Хурлын нарийн бичгийн дарга-1
4. Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Ажлын албаны мэргэжилтэн - 1
5. Иргэдийн Хурлын төлөөлөгч-21
6. Иргэдийн Төлөөлөгчийн Хурлын зөвлөлийн гишүүд -7
БНМАУ-ын Ардын Их Хурал 1992 оны 01 сарын 13-ны өдөр Монгол Улсын шинэ үндсэн хуулийг баталсанаар Монгол Улсын Засаг захиргаа нутаг дэвсгэрийн нэгжийн удирдлагад “Нутгийн өөрөө удирдах ёсны байгууллага хэмээх цоо шинэ нэр томъёо бий болжээ. 1992 оны Үндсэн хуулинд Нутгийн өөрөө удирдах байгууллага бол аймаг, нийслэл, сум, дүүрэгт тухай нутаг дэвсгэрийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн Хурал, баг хороонд иргэдийн Нийтийн хурал, түүний тэргүүлэгчид мөн хэмээн хуульчилжээ.
|
№ |
Овог нэр |
Албан тушаал |
Утасны дугаар |
|
1 |
П.Сарангэрэл |
ИТХ-ын дарга |
95499197 |
|
2 |
Т.Уянга |
ИТХ-ын нарийн бичгийн дарга |
99237890 |
|
3 |
Б.Одмаа |
ИТХ-ын Ажлын албаны мэргэжилтэн |
99895554 |
|
3 |
Б.Бат-Үндэс |
Төлөөлөгч |
99634573 |
|
4 |
Н.Баясгалан |
Зөвлөлийн гишүүн |
99017047 |
|
5 |
Д.Золзаяа |
Төлөөлөгч |
94117980 |
|
6 |
Ч.Үүрцайх |
Тэргүүлэгч, ХААН банкны Алтанбулаг тооцооны төвийн захирал |
99048408 |
|
7 |
Б.Ганболд |
Төлөөлөгч |
99895007 |
|
8 |
Н.Мөнхзул |
Зөвлөлийн гишүүн |
99498584 |
|
9 |
Н.Ихзаяа |
Зөвлөлийн гишүүн |
95113772 |
|
10 |
Н.Отгонцогт |
ИТХ-ын төлөөлөгч, Засаг дарга |
99499717 |
|
11 |
Х.Отгонжаргал |
Зөвлөлийн гишүүн,Засаг даргын орлогч |
94727729 |
|
12 |
Б.Баттулга |
ИТХ-ын төлөөлөгч, 3 дугаар багийн Засаг дарга |
94182828 |
|
13 |
Н.Ариунжаргал |
ИТХ-ын төлөөлөгч |
99058926 |
|
14 |
Б.Батсайхан |
ИТХ-ын төлөөлөгч |
96009727 |
|
15 |
О.Хэрлэн |
ИТХ-ын төлөөлөгч, Төрийн банкны эдийн засагч |
99014628 |
|
16 |
Б.Батноров |
ИТХ-ын төлөөлөгч, 2 дугаар цэцэрлэгийн аргазүйч |
99168752 |
|
17 |
Ц.Одонцэцэг |
ИТХ-ын төлөөлөгч |
99766476 |
|
18 |
М.Оюунцэцэг |
ИТХ-ын төлөөлөгч,эрүүл мэндийн төвийн бага эмч |
9997395 |
|
19 |
М.Намжилмаа |
Зөвлөлийн гишүүн, НИК ШТ |
99032009 |
|
20 |
Ч.Өлзий-Орших |
ИТХ-ын төлөөлөгч, Малчин |
99958297 |
|
21 |
Л.Гантөмөр |
ИТХ-ын төлөөлөгч,Малын эмч |
99865647 |
|
22 |
Р.Булгаа |
Зөвлөлийн гишүүн,Малын эмч |
99495108 |
Багийн нийтийн хурал:
|
№ |
Овог нэр |
Албан тушаал |
Утасны дугаар |
|
1 |
Н.Ихзаяа |
1-р БИНХ-ын дарга |
95113772 |
|
2 |
Д.Алтантуяа |
2-р БИНХ-ын дарга |
99931180 |
|
3 |
Ч.Баяржаргал |
3-р БИНХ-ын дарга |
99190231 |
Төсвийн байгууллагууд:
1. Сумын Засаг даргын тамгын газар
1921 оны 6 дугаар сарын 28-нд Ардын түр Засгийн газар, Намын төв хорооны хамтарсан 24 дүгээр хурлаас Умард хязгаарыг илбэн тохинуулах “Умар хязгаарын сайдын яамыг байгуулсанаар шинэ цагийн өнөөгийн Алтанбулаг сумын Засаг даргын тамгын газар үүссэн байна.
Бүргэдэй 1 дүгээр баг
Суварга 2 дугаар баг
Цөх 3 дугаар баг гэсэн Засаг Захиргааны анхан шатны нэгж болох 3 багтай.
1. Ерөнхий боловсролын сургууль:
Захирал Б.Эрдэнэ-Очир (Утас-99871920)
Өнөөгийн Алтанбулаг сумын сургуулийн түүх 1920-иод он буюу Монгол оронд ардын хувьсгал ялж, улмаар эх орноо харийн түрэмгийлэгчдээс чөлөөлж, хувьсгалын ололтоо бататган бэхжүүлж, энх цагийн бүтээн байгуулалтын ажил эд өрнөх цаг үеэс эхлэлтэй. Тус сургууль бага-15, дунд-10, ахлах-6 нийт 31 бүлгийн 804 суралцагч, 64 багш, ажилчидтай дотуур байранд -75 суралцагч, насан туршийн боловсролын төвийн байр, хичээлийн 2 байранд бага дунд боловсрол олгох ажлыг зохион байгуулж байна.
3. Эрүүл мэндийн төв:
Дарга Н.Найманжин (70366028)
1921 онд Ардын хувьсгал ялсны дараа байгуулагдсан “Умард хязгаарын Сайдын яам”-ны чухал зорилтын нэг нь хойд хязгаарт ард иргэдийг эмчлэн сувилах эмнэлгийг байгуулах явдал байсан бөгөөд 1925 онд ЗХУ-аас уригдсан эмч И.Кузьмины удирдлага дор тэрхүү эмнэлэг байгуулагдсан нь Монголын хөдөө нутаг дахь шинэ цагийн анхны эмнэлэг байсан юм. Тус эмнэлэг нь Эрүүл Мэнд Спортын сайд , Сангийн сайдын 2015 оны 498/345 тоот хамтарсан тушаалын дагуу сум , тосгоны ЭМТ -ийн орон тооны жишгээр их эмч 4, сувилагч 6, бага эмч 6, лаборант, эмийн санч, нябо, нярав, тогооч, жолооч 2, үйлчлэгч 2 нийт 25 орон тоотойгоор сумын хүн амд анхан шатны болон нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг жигд, хүртээмжтэй, чанар аюулгүй байдлыг ханган ажиллаж байна.
4. Найрамдал 1-р цэцэрлэг:
Эрхлэгч Д.Болормаа Утас-(99072507)
Найрамдал 1-р цэцэрлэг нь 1931 онд орон нутгийн засаг захиргааны зохион байгуулалтыг шинэчлэн тогтоож байсан тэр үед Газар тариалангийн аймагт байгуулагдсан БНМАУ-ын хөдөөгийн анхны цэцэрлэгүүдийн нэг юм. Тус цэцэрлэг нь 26 багш, ажиллагсадтай 6 бүлэгт 127 хүүхдийг хамруулан сургалт хүмүүжлийн ажлыг амжилттай зохион байгуулж байна.
5. Дамбо 2 дугаар цэцэрлэг:
Эрхлэгч Ж.Мөнхтуяа (Утас-99994048)
2009 оны 01 дүгээр сарын 12-ны өдөр тус сумын иргэн Ж.Мөнхтуяагийн санаачилгаар үүсгэн байгуулагдсан. 27 багш, ажиллагсадтай өдрийн 5 бүлэг, 24 -ийн 1 бүлэгт нийт 146 хүүхдэд сургуулийн өмнөх боловсролыг олгож байна.
6. 3 дугаар цэцэрлэг:
Эрхлэгч У.Тэргүүнбаяр (Утас-99716543)
2020 оны 01 дүгээр сард
7. Соёлын төв:
Эрхлэгч Б.Ариунзаяа (99030756)
Соёлын өргөө анх 1923 онд Алтанбулаг сайдын яамны харьяанд алдарт хөгжимчин хуурч Лувсан зэрэг 7 хүний бүрэлдэхүүнтэй “Улаан гэр” нэртэйгээр байгуулагджээ. 1970 онд соёлын төвийн одоогийн барилга ашиглалтанд орж, 100 хүний суудалтай үзвэрийн танхим, номын сангийн уншигчийн танхим нээгдэж байсан. Сумын иргэдэд 6 албан хаагчийн бүрэлдэхүүнтэй урлаг, соёлын үйлчилгээг үзүүлэн ажиллаж байна.
Алтанбулаг дахь Цагдаагийн хэсэг
Хэсгийн дарга Г.Энхтүвшин (Утас-80380000)
Хэсгийн байцаагч-1
Замын байцаагч-1
Замын цагдаа-2
Хэв журмын цагдаа-2
Монголын цахилгаан холбоо
Холбооны эрхлэгч Д.Алдартуяа (Утас-70366091)
Холбоо нь 1921 онд Ардын хувьсгал ялсан өдрөөс эхлэн Хиагт- Их хүрээний хооронд тавигдсан дан утастай морзын аппаратын харилцаагаар үйл ажиллагаагаа эхэлсэн түүхтэй. Ардын түр засгийн газрын 1921 оны 7 дугаар сарын 19-ны 6 дугаар хурлын тогтоолоор “Шуудан бичиг, цахилгаан мэдээний хороо” нэртэйгээр байгуулагдсан юм.
“Алтанбулаг” Чөлөөт бүс
“Алтанбулаг” чөлөөт бүс нь эрх зүй, хөрөнгө оруулалтын таатай орчныг бүрдүүлж, экспортын чиглэлийн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, хөрөнгө оруулалтыг татах, транзит тээвэр, логистикийг нэмэгдүүлэх, бүс нутгийн хөгжлийг хурдасгах замаар эдийн засгийн өсөлтийг нэмэгдүүлэхээр ажиллаж байна.
Дархан Сэлэнгийн ЦТС ХК Сүхбаатар салбарын
Алтанбулаг хэсэг:
Техникч Ж.Баярсайхан (Утас-99067564)
Ашиглалт засварын монтёр-1
Ашиглалт борлуулалтын байцаагч-1
“МТ“ Шатахуун түгээх станц
Эрхлэгч Т.Ганбаатар (88670318)
Түгээгч-3
“Петровис” Шатахуун түгээх станц
Эрхлэгч О.Цэнд-Аюуш (99939407)
Түгээгч -2
Тус амгалант хийд:
Лам-2
Харуул-1
Үйлчилгээний ажилтан -1
Олон нийтийн байгууллага:
Ахмадын хорооны дарга П.Буян-эрдэнэ (Утас- 99869719)
Тэргүүлэгчид: 5
Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн холбоо
Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн холбооны дарга Г.Баясгалан (Утас-88025944)
Тэргүүлэгчид: 5
Эмэгтэйчүүдийн зөвлөл
Эмэгтэйчүүдийн зөвлөлийн дарга Ю.Цэрэндолгор (99837386)
Тэргүүлэгчид: 15
Тус сумын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж буй амралтын газрууд
|
№ |
Амралтын газрын нэр |
Хариуцагчийн нэр |
Утасны дугаар |
|
1 |
Гурван нарст амралт |
Б.Баярцэцэг |
99815422 |
|
2 |
Сайхны хөтөл амралт |
Б.Буянтогтох |
80444488 |
|
3 |
Хонгор морьт амралт |
Т.Энхбаяр |
99147937 |
|
4 |
Оч амралт /Делифин/ |
Ц.Дэлгэрмаа |
99496868 |
|
5 |
Анун амралт |
Ё.Батзул |
99115206 |
|
6 |
Гоё амралт |
Д.Дамба |
98242424 |
|
7 |
Нарлаг монгол амралт |
Д.Төгсжаргал |
99198420 |
|
8 |
Хан оргил амралт |
Ц.Эрдэнэтуяа |
95186006 |
|
9 |
Номт амралт |
Сумъяа |
99227466 |
|
10 |
Их монгол амралт |
Жаргалсайхан |
99997447 |
|
11 |
Нандин амралт |
Ч.Дашням |
99094584 |
|
12 |
Хонд рашаан амралт |
Төвсанаа |
99499500 |
|
13 |
Гүн нуур жуулчлалын бааз |
Ч.Нямбуу |
99499401 |
|
14 |
Хондын боргио амралт |
Болор |
95021333 |
|
15 |
Хилчин амралт |
Д.Батсайхан |
95955555 |
Онцлог буюу давуу тал:
Алтанбулаг сум нь аялал жуулчлалын бүс нутаг болон хөгжихийн тулд дотооддоо аялал жуулчлалыг 3 чиглэлээр хөгжүүлнэ.
1. Түүхийн дурсгалт газар
2. Байгалийн үзэсгэлэнт газар
3. Хилийн боомттой уялдуулан хөгжүүлэх
1.Ардын хувьсгалын өлгий нутаг учраас хувьсгалын “Музей”, түүхийн дурсгалт газруудыг сэргээн засварлаж, хилийн боомттой уялдуулан дотоодын аялал жуулчлалыг хөгжүүлнэ.
Ардын Хувьсгалын өлгийн нутаг түүхэн дурсгалт, байгалийн үзэсгэлэнт газрууд ихтэй.